Η άγνωστη επιστολή της Μελίνας κι άλλες ιστορίες για τον Δ.Ψαθά

Το μυστικό που αποκάλυψε η Μελίνα, η ταμπακιέρα που χάρισε στον Ηλιόπουλο η Κοτοπούλη, η παράσταση από τον θίασο του Εθνικού Θεάτρου Τουρκίας στο Εθνικό μας Θέατρο.

Υπήρξε μέλος του θιάσου Κοτοπούλη το 1953 όταν η κωμωδία του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται Ψεύτης» παιζόταν στο «Κοτοπούλη – Ρεξ» από τον θίασο Κοτοπούλη. Η Μελίνα Μερκούρη την εποχή της υπουργοποίησής της (το 1994) με αφορμή την παρουσίαση των Απάντων του μεγάλου συγγραφέα και θεατρανθρώπου αποκάλυψε ότι η χιουμοριστική ατάκα στο φινάλε του έργου του Ψαθά ήταν δική της. Αυτός είναι ο χαιρετισμός της που στάλθηκε στα μέσα της εποχής και το φανερώνει.

Το μυστικό που αποκάλυψε η Μελίνα

«…Ε, λοιπόν, ήρθε η ώρα να σας αποκαλύψουμε ένα μυστικό. Το φινάλε του έργου του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται Ψεύτης» δεν είναι δικό του, αλλά δικό μου. Ήταν, θυμάμαι, στην γενική δοκιμή στο Ρέξ κι όλοι ψάχναμε μια λακωνική ζουμερή, χιουμοριστική ατάκα για το φινάλε. Και ξαφνικά μου ήρθε εκείνο το «Πρίτς». Μια τόση δα λεξούλα, που ενθουσίασε τον Ψαθά, ο οποίος την υιοθέτησε αμέσως. Πάνε δεκαπέντε χρόνια από τότε που η Ελλάδα έχασε την πιο δροσερή φωνή της κι εγώ έναν καλό µου φίλο. Πέρασαν δεκαπέντε χρόνια από τότε που τόσο αναπάντεχα και τόσο ξαφνικά έφυγε από κοντά µας. Στα 72 του είχε κατορθώσει να διανύσει µια τεράστια διαδροµή: από τη µία άκρη του ελληνισµού, από τον Πόντο, βρέθηκε στην Αθήνα και από τη δηµοσιογραφία πέρασε στην λογοτεχνία κι από εκεί στο θέατρο και στον κινηµατογράφο. Πέτυχε σε όλα. Έγινε η πιο γελαστή φωνή στο σοβαροφανή κόσµο µας. Ο κόσµος τον λάτρεψε. Τον έβαλε για πάντα στην καρδιά του. Είχε, βλέπετε, το µεγάλο χάρισµα να λέει τα πιο σοβαρά πράγµατα µε τον πιο ανάλαφρο τρόπο. Είχε το χάρισµα του χιούµορ. Γι’ αυτό διαβάζεται και παίζεται ακόµα, γι` αυτό παραµένει επίκαιρος. Γιατί είναι από τη στόφα των κλασικών».

Μια κωμωδία με περγαμηνές

Η διαχρονική πολιτική σάτιρα του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται Ψεύτης» που ανεβαίνει στο θέατρο «Παλλάς» την ερχόμενη θεατρική περίοδο έχει μακρά ιστορία κι άλλα ενδιαφέροντα στιγμιότυπα Μεγάλες είναι οι περγαμηνές της κωμωδίας αυτής που μεταφράστηκε σε πέντε γλώσσες και παίχτηκε κάνοντας τον γύρο του κόσμου από την εποχή ακόμη που ο συγγραφέας της βρισκόταν εν ζωή. Η Μαρίκα Κοτοπούλη και ο διευθυντής του θεάτρου «Κοτοπούλη-Ρεξ», Δημήτρης Μυράτ, το καλοκαίρι του 1953 ύστερα από τέσσερα έργα που σημείωσαν αποτυχία και κατέβηκαν αναζητούσαν να «ανεβάσουν» ένα νέο έργο στο θερινό θέατρο «Σαμαρτζή» και απευθύνθηκαν στον συγγραφέα των μεγάλων επιτυχιών της εποχής Δημήτρη Ψαθά ο οποίος κατέφθασε στο θέατρο για την πρώτη ανάγνωση μιας καινούργιας κωμωδίας που μόλις έχει γράψει: το «Ζητείται Ψεύτης». Ο πρωταγωνιστής του έργου Ντίνος Ηλιόπουλος διηγείται στην αυτοβιογραφία του «Ένας Ηλιόπουλος ονόματι Ντίνος» (εκδόσεις Άγκυρα): «… Επι δυόμισυ μήνες τα καθίσματα του θεάτρου Σαμαρτζή δεν είχανε νιώσει τι θα πει ανθρώπινη ζεστασιά. Ώσπου ξαφνικά ήρθε ο Δημήτρης Ψαθάς. Μας διαβάζει εφτάμισι σελίδες από ένα καινούργιο του έργο το “Ζητείται Ψεύτης”. Ο Μυράτ τον διακόπτει και λέει: “Στις γραφομηχανές για ρόλους”. Ήταν η όσφρηση; Ο Ψαθάς; Αλλά το κοινό έχει όσφρηση. Από το πρώτο βράδυ φέρναμε κι άλλα καθίσματα. Πλησίαζε το τέλος της σαιζόν και φυσικά η παράσταση μεταφέρθηκε και στο χειμερινό “Κοτοπούλη-Ρεξ”. Δεν υπήρχε τρόπος να το σταματήσεις. Σαρώνει. Το Πάσχα το πάμε Θεσσαλονίκη. Επαναλήψεις κόντρα επαναλήψεις, περιοδείες…»

Η κωμωδία αυτή το χειμώνα του 1953 συνέχισει τις παραστάσεις της στο θέατρο «Κοτοπούλη-Ρέξ» με τον Ντίνο Ηλιόπουλο στον ρόλο του Ψευτοθόδωρου, του ψεύτη ιδιαίτερου γραμματέα του βουλευτή Φερέκη που τον βγάζει ασπροπρόσωπο από τις ψεύτικες υποσχέσεις του προς τους ψηφόρους του.  Στο ρόλο της συζύγου του βουλευτή η πρωτοεμφανιζόμενη τότε Άννα Συνοδινού («η καλύτερη Ψεύτρα που θα μπορούσα να βρώ» όπως υπογράφει ο Δημήτρης Ψαθάς σε μία φωτογραφία όπου εικονίζεται μαζί της που της χάρισε) και στον ρόλο του βουλευτή ο αξέχαστος Παντελής Ζερβός πλαισιωμένος από την Μαρίκα Νέζερ, την Βούλα Ζουμπουλάκη και την Ζωή Φυτούση (στον ρόλο της χορεύτριας Πίτσας-Κίτσας). Για την μεγάλη επιτυχία του στον «Ψεύτη» η Μαρίκα Κοτοπούλη χάρισε στον Ντίνο Ηλιόπουλο, όπως ο ίδιος διηγείται στην αυτοβιογραφία του, μία ασημένια ταμπακέρα. Το έργο ξεπέρασε τις 200 παραστάσεις (ρεκόρ για την εποχή) και στην 150η παράσταση στην οποία δόθηκε χαρακτήρας πανηγυρικός μίλησε ο εισηγητής δραματολογίου του Εθνικού Θεάτρου, Άγγελος Τερζάκης.

 

Το «Ζητείται Ψεύτης» στο εξωτερικό

Το 1963 το «Ζητείται Ψεύτης» μεταφράζεται στα ρωσικά και στα καυκασιανά και παίζεται με τεράστια επιτυχία σε μία περιοδεία-μαμούθ στις περισσότερες πόλεις της τότε Σοβιετικής Ένωσης και του Καυκάσου όπου παίζεται μέχρι και σήμερα. Το 1966 το έργο μεταφράστηκε στα Ρουμανικά και παίχτηκε στην Ρουμανία και το 1967 μεταφράστηκε στα Αγγλικά και παίχτηκε από το Λάγκος της Νιγηρίας …μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το 1974 ο Ντίνος Ηλιόπουλος με τον Αδαμάντιο Λεμό περιόδευσαν με το «Ζητείται Ψεύτης» σε Αμερική και Καναδά και το παρουσίασαν σε όλα τα κέντρα του απόδημου ελληνισμού.

 

Το «Ζητείται Ψεύτης» στο Εθνικό Θέατρο Τουρκίας (1997-2002 και 2017-2018) και στο Εθνικό Θέατρο παιγμένη από Τούρκικο θίασο (1998)

Το 1997 το «Ζητείται Ψεύτης» μεταφράζεται στα Τουρκικά από τον Παναγιώτη Αμπατζή και παίζεται από το Εθνικό Θέατρο Τουρκίας στις περισσότερες Τουρκικές πόλεις με τεράστια επιτυχία. Η παράσταση αυτή παρουσιάστηκε από τον θίασο του Εθνικού Θεάτρου Τουρκίας και στην Αθήνα στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού μας Θεάτρου (επί διευθύνσης Νίκου Κούρκουλου) στα τουρκικά με ελληνικούς υπότιτλους για δύο παραστάσεις που δόθηκαν στις 21 και 22 Ιανουαρίου 1998 στο πλαίσιο των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ Ελλάδος – Τουρκίας υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού. Αξίζει να αναφερθεί πως το Εθνικό μας θέατρο επέλεξε να στείλει στην Τουρκία την «Μήδεια», ενώ οι Τούρκοι επέλεξαν και έστειλαν να παιχτεί στο Εθνικό μας Θέατρο το «Ζητείται ψεύτης» του Έλληνα συγγραφέα έργο που ποτέ δεν έχει επιλεγεί να ανεβεί από το ελληνικό Εθνικό μας Θέατρο. Επί πέντε χρόνια παίχτηκε από το Εθνικό Θέατρο Τουρκίας στην Τουρκία το «Ζητείται Ψεύτης» (1997-2002) το οποίο έργο πάλι φέτος επιλέχθηκε να παιχτεί στην Τουρκία από το Εθνικό τους Θέατρο για την θεατρική περίοδο 2017-18 και μάλιστα σε περιοδεία.

Το «Ζητείται Ψεύτης» στον κινηματογράφο

Το 1961 η κωμωδία του Δημήτρη Ψαθά «Ζητείται ψεύτης» μεταφέρεται στον κινηματογράφο σε σενάριο και σκηνοθεσία του πρωτοεμφανιζόμενου τότε Γιάννη Δαλιανίδη. Στην πρώτη του συνεργασία με την Φίνος Φίλμ. Ενθουσιασμένος ο Δημήτρης Ψαθάς για την άψογη συνεργασία τους και για τον σεβασμό στο κείμενό του λέγοντας πως δεν άλλαξε ούτε ένα «και» από αυτό. Πρωταγωνιστές στην ταινία οι Ντίνος Ηλιόπουλος, Παντελής Ζερβός, Άννα Κυριακού, Θανάσης Βέγγος και η πρωτοεμφανιζόμενη τότε Μάρθα Καραγιάννη εκπληκτική στον ρόλο της χορεύτριας Πίτσας-Κίτσας στην πρώτη της συνεργασία με την Φίνος Φίλμ και τον Γιάννη Δαλιανίδη. Την μουσική της ταινίας υπογράφει ο Γεράσιμος Λαβράνος και τραγουδούν ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με τον Ντίνο Ηλιόπουλο.

Η υπόθεση του έργου

Το έργο ασχολείται με τις πελατειακές σχέσεις των πολιτικών με τους ψηφοφόρους τους, διακωμωδώντας μία από τις πτυχές της ελληνικής πολιτικής ζωής. Ο Θεόδωρος Πάρλας ή «Ψευτοθόδωρος» δηλώνει επαγγελματίας ψεύτης και έρχεται από το χωριό του στην Αθήνα για δουλειά. Μια τυχαία συμπλοκή στο λεωφορείο και μια γροθιά που θα δώσει σε έναν επιβάτη, στο κατόπιν αφεντικό του τον βουλευτή Φερέκη θα του ανοίξουν διάπλατα τον δρόμο για μια λαμπρή καριέρα ως ιδιαίτερος του βουλευτή. Μια καριέρα που βασίζεται στα ασύστολα και κραυγαλέα ψέματα τα οποία σκαρφίζεται, προκειμένου να δικαιολογεί τις απραγματοποίητες υποσχέσεις του βουλευτή προς τους ψηφοφόρους του. Στην καριέρα του όμως βρίσκει αντίπαλο την σύζυγο του βουλευτή γιατί «όσο ταλέντο και νάχει ένας άντρας στις ψευτιές, πάντα τον ξεπερνάνε οι γυναίκες…» όπως λέει και ο ίδιος. Θα τα καταφέρει άραγε με τέτοιο αντίπαλο;