Η δυστυχία του να είσαι άγαλμα στην Αθήνα

γιατί τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια,
είμαστε εμείς
Γ. Σεφέρης

Ζω μισό αιώνα σε αυτή την πόλη και δε θυμάμαι καμιά εποχή να μη συνοδεύεται από βανδαλισμούς αγαλμάτων και δημόσιων μνημείων. Τις ξέρω σαν ιστορίες των παλιότερων, τις έζησα μέχρι σήμερα, κάποιες φορές γελώ με τα γούστα του κλέφτη που αρπάζει το σπαθί από το άγαλμα του Μακρυγιάννη, ξέρω γιατί ανατίναξαν καμιά δεκαριά φορές το άγαλμα του Τρούμαν, ή έβαψαν και ξανάβαψαν με κόκκινη μπογιά τα αγάλματα στα Προπύλαια.

Σε όλο τον κόσμο τα αγάλματα βεβηλώνονται κυρίως μέσα σε πολιτικές ή κοινωνικές διαμαρτυρίες, δεν είναι αμιγώς ελληνικό φαινόμενο, ελληνικό φαινόμενο είναι η ατιμωρησία, η πλήρης ατιμωρησία καθώς οι μόνοι που συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν για αυτή την υπόθεση ήταν ο Θεμιστοκλής και οι «Ερμοκοπίδες» στην κλασική Αθήνα για την καταστροφή των αγαλμάτων του Ερμή και από τότε μετράμε 2.500 χρόνια με νόμους που δεν σταματούν κανέναν.

Στους δυο περίπου αιώνες του βίου της η Αθήνα έχει περίπου 300 αγάλματα στο δημόσιο χώρο. Το ρεπερτόριο της υπαίθριας γλυπτοθήκης της πρωτεύουσας είναι ποικίλο, ποικίλουν και τα γούστα των βανδάλων. Χαμένα μέσα στην ρυπαρή και άσχημη πόλη, είναι ο στόχος των ηλίθιων. Ο πρώτος στόχος, ακίνητος και ανυπεράσπιστος. Στοιχηματίζω ότι τα άτομα που βανδάλισαν την Βόρειο Ήπειρο του Σεφερλή στην Τοσίτσα δεν το έκαναν για κάποιο λόγο. Είναι απλώς οι τραμπούκοι της πόλης, οι βάνδαλοι, αυτοί που σέρνουν τα κλειδιά και χαράζουν τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα σπάνε τα καθρεφτάκια σε μηχανές. Έτσι, για την πλάκα τους, την τραμπουκιά τους, επειδή κάτι προεξέχει από την στρογγυλή ηλιθιότητά τους.

Δεν είναι αριστεροί, δεξιοί, αναρχικοί, δεν είναι τίποτα. Είναι κούφιοι. Μπορούν μόνο να καταστρέφουν, να βρίζουν και να τραμπουκίζουν. Δε μπορεί να επινοήσουν τίποτα καλό, δημιουργικό, μελλοντικό.

Είδα να γίνεται μεγάλος ντόρος για το αποκεφαλισμένο άγαλμα και θέλω να πω σε όσους νοιάζονται για την Αθήνα, και είναι λίγοι αυτοί, το ξέρω, οι περισσότεροι -από τους δημόσιους άρχοντες μέχρι τους μετανάστες, τους απλούς πολίτες, τους περαστικούς- βολεύονται μέσα στην χαώδη αναρχία και την ατιμωρησία μια πόλης τερατώδους, ότι οι καταστροφές δεν προκύπτουν πια από τα βίαια πάθη μας, τα οποία θα μπορούσαμε να συζητήσουμε αλλά από την  πνευματική μας οκνηρία. Αυτή καταστρέφει εμάς και τα αγάλματα. Η αδιαφορία, η έλλειψη συναισθηματικής μνήμης, ηθικής σύνδεσης με αυτά. Για τα περισσότερα δεν ξέρουμε κάτι, δεν τα αγαπάμε, γιατί λοιπόν να λυπηθούμε για την καταστροφή τους; Ποιός δεκαπεντάχρονος σήμερα γνωρίζει τα δέκα καλύτερα αγάλματα της πόλης του; Ποιός του έχει μιλήσει για αυτά;

Ως παράδειγμα θα σας φέρω τον πιο πολυβανδαλισμένο ανδριάντα της πόλης αυτόν του Κοραή, στα Προπύλαια. Κανονικά θα έπρεπε να είναι συμπαθής, ως εκπρόσωπος του νεοελληνικού διαφωτισμού. Από τη θέση του δε μπορεί να διαμαρτυρηθεί, δυστυχώς.

Κάποτε τα γλυπτά τα ακρωτηρίαζαν για λόγους ηθικιστικούς. Αυτό που θαυμάζουμε στα μουσεία, το γυμνό αρχαίο κάλλος στην πόλη,  μας σκανδάλιζε και την πλήρωσε ο Ξυλοθραύστης του Φιλιππότη ουκ ολίγες φορές. Και ο Έφηβος του Απάρτη με τα ακρωτηριασμένα γεννητικά του όργανα. Εδώ ίσως να υπάρχει «λογικότερη» απάντηση στον βανδαλισμό, από την αποκεφαλισμένη  Βόρειο Ήπειρο, το αποκεφαλισμένο «κατσίκι» στο λόφο του Φιλοπάππου ή τη «γυναίκα μετά το μόχθο» στην πλατεία Μαβίλη. Θυμάστε αυτά που «απέμειναν» στα αγάλματα του Συντάγματος μετά την «κατασκήνωση» των «αγανακτισμένων»; Επειδή ήθελαν καλύτερη ζωή τα άφησαν σε αυτή την κατάσταση.

Πρόκειται για μια κατάσταση ανεξέλεγκτη τα τελευταία χρόνια, και ενώ μπορούμε να συζητήσουμε και για κάτι άλλο. Δεν συνειδητοποιούμε ότι πρόκειται για περιουσία όλων μας. Αυτό το θυμόμαστε, όπως και τα χρήματα των φορολογούμενων, δηλαδή ημών, μόνο όταν πρόκειται να διαμαρτυρηθούμε για κάτι.

Σήμερα κανένας δεν έχει ανάγκη να νιώσει τι σημαίνει πολιτιστική κληρονομιά,  όλοι στρέφονται εναντίον όλων, αδιακρίτως. Με βαρβαρότητα δηλωτική της σχέσης μας τόσο με την τέχνη όσο και με τον δημόσιο χώρο. Έχουμε αποποιηθεί την περιουσία μας εδώ και πολύ καιρό. Απλώς υποκρινόμαστε ως νεόπλουτοι ότι μας ανήκει.