Σαράντος Καργάκος
Κάποιοι ὄψιμοι προοδευτικοὶ, ἀνανεωτὲς καὶ ἐκσυγχρονιστὲς διανοούμενοι, ποὺ τὸ μόνο χῶρο ποὺ ἐκσυγχρόνισαν εἶναι τὸ παραδοσιακὸ καφενεῖο, μετατρέποντὰς το σὲ καφετέρια, διατείνονται ὅτι στοὺς παλαιότερους συγγραφεῖς κυριαρχοῦσε ἕνα ἔξαλλο ἐθνικιστικὸ στοιχεῖο, σωβινισμὸς κι ἕνα πνεῦμα ὀξύτατα μιλιταριστικό. Καὶ κυρίως μῖσος καὶ ἀπέχθεια πρὸς τοὺς γείτονές μας, κυρίως τοὺς Τοὺρκους. Ὄχι πὼς δὲν ὑπῆρχαν καὶ τὲτοια φαινόμενα. Ἀλλ’ ἡ γενίκευση ἀδικεῖ. Ἐνδεικτικὴ εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ Ἀλεξ. Παπαδιαμάντη, ποὺ κάποιοι στέκονται στὸν θρησκευτισμὸ του, κάποιοι τολμηρότεροι στὸν παγανισμό, στὸν ἐρωτισμὸ ἤ στόν ἀλκοολισμὸ του, παραβλέποντας τον βαθύτερο κοινωνικό καὶ πολιτιὸ προβληματισμὸ του.
Ἔπρεπε νὰ ἐκδοθοῦν τὰ βιβλία μου «Ξαναδιαβάζοντας τὴ Φόνισσα» (1987) καὶ «Πολιτικὴ σκέψη τοῦ Παπαδιαμάντη» (2003), γιὰ νὰ φανεῖ ἡ πολυδιάστατη προσωπικότητα τοῦ Σκιαθίτη συγγραφέα.
Τὴν πρωτοχρονιὰ τοῦ 1896 ὁ ἀθόρυβος Παπαδιαμάντης θοβύβησε τὸ ἀναγνωστικὸ κοινὸ τῆς «Ἀκροπόλεως» μὲ τὸ πολύκροτο ἄρθρο «Οἰωνὸς» καὶ σὰν νὰ προέβλεπε τὴν ὀνειδιστικὴ ἧττα τοῦ 1897 ἔγραφε τὰ ἀκόλουθα καυστικὰ:
«Ἄμυνα περὶ πάτρης δὲν εἶναι αἱ σπασμωδικαὶ καὶ
κακομελέτητοι καὶ κακοσύντακτοι ἐπιστρατεῖαι, οὐδὲ τὰ σκωριασμένης ἐπιδεικτικότητος θωρηκτά. Ἄμυνα περὶ πάτρης θὰ ἦτο ἡ εὐσυνείδητος λειτουργία τῶν θεσμῶν, ἡ ἐθνικὴ ἀγωγὴ, ἡ χρηστὴ διοίκησις, ἡ καταπολέμησις τοῦ ξένου ὑλισμοῦ καὶ πιθηκισμοῦ (…) καὶ ἡ πρόληψις τῆς χρεωκοπίας»!
Εἴπατε τίποτε παρακαλῶ; Ἀλλὰ ποιός φταίει γιὰ τὸ κατάντημα αὐτό; Ὁ Παπαδιαμάντης δὲν εἶναι διστακτικός. Κι ἐπειδὴ τότε κάποιοι Ἀθηναῖοι θεωροῦσαν κακὸ οἰωνὸ μιὰ γλαῦκα (κουκουβάγια) ποὺ ἔβγαζε στὴν Ἀκρόπολη λυγμικὲς κραυγὲς, ὁ Παπαδιαμάντης συμπλήρωσε τὶς παραπάνω σκέψεις του μὲ τὸ καταγγελτικό:
«Καὶ τὶ πταίει ἡ γλαῦξ ἡ θρηνοῦσα ἐπὶ τῶν ἐρειπίων;
Πταίουν οἱ πλάσσοντες τὰ ἐρείπια. Καὶ τὰ ἐρείπια τὰ
ἔπλασσαν οἱ ἀνίκανοι κυβερνῆται τῆς Ἑλλάδος»!
Πῶς νὰ γίνει ἀγαπητὸς στοὺς κρατοῦντες ἕνας τέτοιος συγγραφέας; Κλείνοντας τὸ ἄρθρο αὐτὸ, ὁ Παπαδιαμάντης εὐχόταν στὸ ἀναγνωστικὸ κοινὸ «τὸ ἐρχόμενον ἔτος νὰ μὴ εἶναι χειρότερον ἀπὸ τὸ ἔτος τὸ φεῦγον». Ἀλλὰ δὲν ἦταν. Τὸ 1897 ἦταν ἡ χρονιὰ τῆς ταπεινωτικῆς ἥττας, τῆς τεράστιας ἀποζημιώσεως τῆς Τουρκίας γιὰ νὰ ἀποσύρει τὸ στρατὸ της καὶ τῆς ἐπιβολῆς τοῦ Διεθνοῦς Οἰκονομικοῦ Ἐλέγχου (ΔΟΕ) ποὺ κράτησε πάνω ἀπὸ 50 χρόνια. Κατὰ τὸν πόλεμο αὐτὸ, ποὺ κάποιοι θερμοκέφαλοι τὸν θεωροῦσαν νικηφόρο μόλις ἄρχισε, ὁ Παπαδιαμάντης δὲν ἄρχισε τὶς θριαμβολογίες, ὅπως ἔκαναν οἱ συνάδελφοί του ἄλλων ἐφημερίδων. Ἔκανε κάτι πρωτοφανὲς ποὺ παραμένει ἐν πολλοῖς ἄγνωστο: Ἔπλεξε τὸ ἐγκώμιο ἑνὸς Τούρκου ἀξιωματικοῦ! Ἐνῶ εἶχαν ἀρχίσει, χωρὶς κήρυξη πολέμου, οἱ μικροεπιχειρήσεις, δημοσίευσε ἄρθρο στὴν «Ἀκρόπολιν Ἑσπερινὴν» (27/2/1897) στὸ ὁποῖο, μεταξύ ἄλλων ἐπαινετικῶς, ἔγραφε καὶ τὰ ἐξῆς:
«Ὡς ἄνθρωποι, ἔχοντες ἐν ἡμῖν ἔνστικτον τὸ συναίσθημα τοῦ καλοῦ καὶ γενναίου, ἄξιοι ἀπόγονοι τῶν ἱπποτικῶν ἡμῶν προγόνων, πρέπει μετὰ θαυμασμοῦ νὰ ἐπαναλάβωμεν τὴν μεγάλην φράσιν, ἥν (τὴν ὁποία) Τοῦρκος ἀντίπαλος, διατελῶν ὑπὸ τὸ στόμιον τοῦ χαίνοντος ἑλληνικοῦ πυροβόλου, ἀπέστειλεν ὡς ἀπάντησιν εἰς ἕτερον γενναῖον καὶ ἱπποτικὸν ἀξιωματικὸν, τὸν πολιορκητὴν του, ὅστις τῷ ἐπρότεινε τὴν παράδοσιν. “Ἐφ’ ὅσον μοῦ μένει εἷς (ἕνας) στρατιώτης καὶ ἕν φυσίγγιον, δὲν παραδίνομαι”».
Ἄξιος ἐπαίνου ὁ Τοῦρκος ἀξιωματικὸς, ἄξιος ἐπαίνου ὁ Παπαδιαμάντης ποὺ ἔπλεξε τὸ ἐγκώμιό του ἀλλ’ ἄξιος ἐπαίνου καὶ ὁ Ἕλληνας ἀξιωματικὸς ποὺ δὲν ἀπέκρυψε τὴ γενναία ἀπάντηση τοῦ ἀντιπάλου. Μὲ τέτοια κείμενα προάγεται ἡ διδαχὴ στὰ σχολεῖα καὶ ὄχι μὲ τὰ σαχλὰ τοῦ ὑπουργείου Κακοπαιδείας.
Αφήστε μια απάντηση