Ποια ήταν η ωραία κοιμωμένη; (Γράφει η Μαίρη Σβαρνιά)

Tην ξέρουμε όλοι μας, την έχουμε δει σε φωτογραφίες άπειρες φορές, όσοι έχουν πάει στο Α΄ Νεκροταφείο μπορεί να την έχουν δει και από κοντά. Τι γνωρίζουμε όμως πραγματικά γι’ αυτό το αριστούργημα του Γιαννούλη Χαλεπά;

Την ξέρουμε όλοι μας, την έχουμε δει σε φωτογραφίες άπειρες φορές, όσοι έχουν πάει στο Α΄ Νεκροταφείο μπορεί να την έχουν δει και από κοντά. Τι γνωρίζουμε όμως πραγματικά γι’ αυτό το αριστούργημα του Γιαννούλη Χαλεπά;

Το 1878, η πλούσια και επιφανής οικογένεια Αφεντάκη από την Κίμωλο, βιώνει την απώλεια ενός νεαρού μέλους της. Η δεκαοκτάχρονη Σοφία Αφεντάκη, πεθαίνει στην Αθήνα όπου βρίσκεται εγκατεστημένη η ευρύτερη οικογένεια, από την πανούκλα του 19^ου αλλά και του πρώτου μισού του 20^ου αιώνα, την φυματίωση. Η θλίψη στην οικογένεια, απερίγραπτη. Ο θείος της, ο μεγάλος ευεργέτης Γεώργιος Νικολάου Οικονόμου Αφεντάκης, παραγγέλνει στον περίφημο Τήνιο γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά να φιλοτεχνήσει ένα ταφικό μνημείο για την κόρη του αδελφού του, Κωνσταντίνου. Το συμπτωματικό αυτό γεγονός του πρόωρου θανάτου της νεαρής Αφεντάκη, στάθηκε η αφορμή για την δημιουργία ενός εξαιρετικού ολόσωμου αγάλματός της, που τοποθετήθηκε και παραμένει μέχρι και σήμερα στον τάφο της οικογένειας, στο Πρώτο Νεκροταφείο των Αθηνών και έχει περάσει στην συλλογική συνείδηση ως το πιο αναγνωρίσιμο νεοελληνικό άγαλμα.

Ο Χαλεπάς σμιλεύει την Σοφία σε λευκό μάρμαρο, ολόσωμη, ξαπλωμένη σε ένα ανάκλιντρο, κρατώντας έναν σταυρό στο χέρι, σαν να έχει μόλις αποκοιμηθεί. Το άλλο της χέρι πέφτει απαλά στα σεντόνια, ενώ και το ένα της πόδι είναι ελαφρά ανασηκωμένο. Ουσιαστικά φιλοτεχνεί το ολόσωμο πορτραίτο μιας ζωντανής και όχι μιας πεθαμένης κοπέλας ή μιας αγίας. Η Σοφία απεικονίζεται ξαπλωμένη σε ανάκλιντρο και όχι σε κρεβάτι ή σε μνήμα, επάνω σε τσαλακωμένα σεντόνια και με το κεφάλι να γέρνει απαλά στο πλούσια διακοσμημένο με κεντήματα μαξιλάρι. Η έκφραση του προσώπου της μοιάζει αρκετά με αυτήν της Μαγδαληνής σε έκσταση, όπως συνήθιζαν να την αποδίδουν οι μεγάλοι masters της ζωγραφικής. Εάν απουσίαζε ο σταυρός, μπορεί κάλλιστα όποιος την δει να φανταστεί πως πρόκειται όχι για το άγαλμα μιας νεκρής, αλλά για το άγαλμα μιας ερωτευμένης κοπέλας σε περισυλλογή ή για ίδια την Μαρία την Μαγδαληνή, η οποία σύμφωνα με τον θρύλο, εγκαταστάθηκε στην Νότιο Γαλλία όπου έζησε ως ερημίτισσα σε μία σπηλιά στο Sainte-Baume. Εκεί, άγγελοι την μετέφεραν επτά φορές την ημέρα στον θεό, όπου άκουγε τις θεϊκές ψαλμωδίες.

Φωτογραφίες της εποχής με τον Γιαννούλη Χαλεπά και την Σοφία Αφεντάκη

Το άγαλμα τοποθετήθηκε και παραμένει μέχρι και σήμερα στον τάφο της οικογένειας, στο Πρώτο Νεκροταφείο των Αθηνών, και έχει περάσει στην συλλογική συνείδηση ως το πιο αναγνωρίσιμο νεοελληνικό άγαλμα.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς δημιούργησε την Κοιμωμένη του, λίγο πριν από τον πρώτο του εγκλεισμό στο ψυχιατρείο και αυτό μάλλον δεν είναι συμπτωματικό, καθώς αρκετοί από τους μεγαλύτερους ζωγράφους, γλύπτες, και λογοτέχνες, έπασχαν από ψυχικής φύσεως προβλήματα υγείας, ενδεικτικό της υψηλής διάνοιας όταν προϋπάρχει και το ταλέντο.