Τα Δημοτικά μας Τραγούδια

Γράφει για «το σπίρτο» ο καθηγητής Γιάννης Σκουρογιάννης
Τα Δημοτικά μας Τραγούδια (Δ.Τ.) βγαλμένα από τα βάθη της ψυχής του Ελληνικού λαού, στις ώρες της χαράς ή της λύπης του, της ευτυχίας ή της δυστυχίας του, τραγουδούν τους καημούς, τους πόθους, τις παραδόσεις του. Απεικονίζουν πιστά τη ζωή, τα ήθη, τα έθιμα, τα συναισθήματα των ανθρώπων. Τα χαρακτηρίζει η απλότητα, η πρωτοτυπία, η φραστική δύναμη, η ποιητική τους αξία και μελωδία. Είναι ανώνυμα και απρόσωπα λαϊκά δημιουργήματα, χωρίς απαραίτητα στιχουργική τεχνική και ομοιοκαταληξία. Βοήθησαν την ανάπτυξη της Δημοτικής γλώσσας.
Πρώτος εξέδωσε ελληνικά Δ. Τ. ο Γάλλος φιλέλληνας Φωριέλ σε δύο τόμους το 1824. Πιο συστηματική είναι η έκδοση του λαογράφου Ν. Πολίτη το 1914 που τα ταξινομεί σε 12 ομάδες τις εξής:
Τα Ακριτικά Δ.Τ. αναφέρονται και υμνούν τα ηρωικά κατορθώματα των ακριτών στους πολέμους όπως του Ακρίτα Διγενή που πάλεψε με το Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια.
«… Κι αν με νικήσεις χάρε μου, να πάρεις την ψυχή μου / Κι αν σε νικήσω χάρε μου, θα πάρω την δική σου»…
Τα Ιστορικά περιέχουν την ιστορία του ΄Εθνους μας με τους θριάμβους, τις νίκες, τις συμφορές, τους πόθους, τις ελπίδες.
«Κορίτσια από τα Γιάννενα, νυφάδες απ’ ατο Σούλι / Το Σούλι θα χαρατσωθεί, χαράτσι θα πληρώσει / Τζαβέλαινα σαν τ’ άκουσε, πολύ της κακοφάνη / Πιάνει να ζώνει τα’ άρματα, στον πόλεμο πηγαίνει»….
Τα Κλέφτικα ήταν το ξεχείλισμα της ψυχής του σκλαβωμένου γένους, που έγιναν ακατανίκητο όπλο στον άνισο αγώνα του 1821.
«Του Ανδρούτσου η μάνα χαίρεται / Του Διάκου καμαρώνει/ γιατί έχουν γιούς οπλαρχηγούς / και γιούς καπεταναίους»…..
Της ξενιτιάς περιγράφουν τα βάσανα, τις πίκρες, του ξενιτεμένου αλλά και τη σφοδρή επιθυμία της επιστροφής των στην πατρίδα.
«Να αναστενάξω μάνμ’ δε μ’ ακούς, να κλάψω δε με βλέπεις / Να στείλω γράμμα δεν μπορώ, χρήματα δεν έχω» …..

Της εργατιάς: Οι αγρότες οι εργάτες, δοκιμάστηκαν σκληρά, οι μεν πρώτοι κάτω από την εξαθλίωση των τσιφλικάδων, οι δε δεύτεροι από αντεργατικούς νόμους. Οι παρακάτω στίχοι δείχνουν την διαμαρτυρία τους και προς τον ΄Ηλιο, για τις πολλές ώρες εργασίας.
«΄Ηλιε γιατί μας άργησες τόσο να βασιλέψεις / Σε καταριέται η εργατιά και οι ξενοδουλευτάδες / Σε καταριούνται τα μωρά στις κούνιες κρεμασμένα» ….
Της Αγάπης: Είναι τραγούδια κυρίως για τον έρωτα, το κυριότερο και ωραιότερο συναίσθημα του ανθρώπου προς το ετερόφυλο πρόσωπο.
«΄Όταν ζυγώνω σπίτι της σαν τι καλό που νοιώθω / Βλέπω την κόρη π’ αγαπώ κι εκείνη δεν το ξέρει.» ….
Του Γάμου: Σε όλες τις γαμήλιες εκδηλώσεις από τα τελειώματα και τα’ αρραβωνιάσματα έως τα στεφανώματα.
«….΄Εβγα νύφη στολισμένη, μυγδαλιά λουλουδιασμένη / Δεν εβγαίνω περιμένω τον αϊτό μου να με πάρει / απ’ το χέρι, σαν αϊτός το περιστέρι» …..
Θρησκευτικά: Ο λαός μας περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο, σέβεται και τιμά την Παναγία, την οποία επικαλείται σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής του.
«Απόψε φίλους φίλευα, φίλους και καλεσμένους / την Παναγιά και το Χριστό τους δώδεκα Αποστόλους» ….
Νανουρίσματα: Σύντομα και μονότονα τραγούδια, με τα οποία οι μανάδες αποκοιμίζουν τα μωρά τους με έντονο θρησκευτικό συναίσθημα.
«Κοιμήσου μες στην κούνια σου και παχιά πανιά σου / κι η Παναγιά η Δέσποινα να είναι συντροφιά σου» ….
Μοιρολόγια: Θρησκευτικά τραγούδια σε νεκρό. Αξιομνημόνευτα είναι τα μοιρολόγια της Μάνης, όπου οι μοιρολογίστρες αναλαμβάνουν (με αμοιβή) και κλαίνε το μακαρίτη, εξυμνώντας τις αρετές του, την καλοσύνη του, τις αγαθοεργίες του,.
Οι Παραλογές είναι Δ.Τ. που ανήκουν σε πολλές κατηγορίες.
α) Τα αφηγηματικά, όπου η φαντασία του λαού εκδηλώνεται με ελευθερία.
β) Οι υποθέσεις για μύθους, παραδόσεις για δράκους και στοιχειά.
γ)Κοινωνικά αναφέρονται σε άτυχους έρωτες, απιστίες, φόνους και ναυάγια.
δ)Εθνικά με υποθέσεις από πολέμους, σφαγές, λεηλασίες.
Ορισμένες παραλογές αποτελούν αληθινά αριστουργήματα της νεοελληνικής ποίησης.
Σκωπτικά: Δίνουν και παίρνουν οι ελευθεροστομίες και τα πειράγματα ιδίως την Καθαρή Δευτέρα, στη γιορτή του Κλήδονα και στις φωτιές του Αϊ – Γιάννη 24 Ιουνίου που γιορτάζει.
«Πως το τρίβουν το πιπέρι του διαβόλου οι καλογέροι …», ή
«Στης ακρίβειας τον καιρό, θέλησα να παντρευτώ / και μου δώκαν μια γυναίκα, που τρώγε για πέντε δέκα» …
Ο τραγουδιστής λαός μας παρ’ όλα τα χτυπήματα της ιστορικής του μοίρας δεν έπαψε να τραγουδά και να χαίρεται τη ζωή. Τα δημοτικά τραγούδια είναι ιστορία, εθνολογία, λαογραφία, λογοτεχνία και κοινωνιολογία. Είναι το μητρικό γάλα της φυλής μας.